"Alles heeft Hij voortreffelijk gemaakt op zijn tijd; ook heeft Hij de eeuw in hun hart gelegd, zonder dat de mens van het werk dat God doet, van het begin tot het einde, iets kan ontdekken." (Prediker 3:11)
Deze blog is naar aanleiding van bovenstaand artikel in het Nieuwsblad van het Noorden van augustus 1990. Hierdoor kwam ik op het spoor van het boek waaraan mijn opa (toen 82 jaar) ook aan had bijgedragen. Mijn moeder was met haar vader nog speciaal naar de schrijfster gegaan om een gesigneerd exemplaar op te halen. Helaas leende mijn opa het boek vlak daarna uit en kreeg het nooit meer terug. Nu heb ik eindelijk dat boek gevonden en gekocht. Dit is de foto die mijn opa instuurde. Het huis op de werf van Botje, Ensing & Co.
Het toeval wil dat de kleindochter van familie de Wit (mijn moeder) nu tegenover de zoon van familie Boon woont en regelmatig contact hebben. Hij kan haar alles vertellen over dit huis waar ook hij is opgegroeid. Hij kende zelfs haar vader. Wat fijn nog iemand te hebben die ooggetuige is geweest van je eigen geschiedenis.
Voor mij een reden om eens wat verder op onderzoek te gaan.
In 1908 trokken Jan de Wit (1871) en zijn vrouw Jantje Bousema (1870) die beiden 13 jaar getrouwd waren met hun vier dochters (Annechien 13 jaar, Aaltje 10 jaar, Aagt 8 jaar en Lunsina Henderika 1 jaar) in de woning aan het Hoendiep. Die Kerst in 1908 kwam mijn opa Hendrik ter wereld. Een geschenk na alle ellende die ze in de jaren daarvoor hadden meegemaakt.
Na de derde dochter Aagt waren er namelijk nog 4 kinderen geboren maar dezen zijn allemaal gestorven. In 1901 was hun pasgeboren zoontje Cornelis Ugo (10 maand oud) gestorven en in 1906 had de griep? de 3 jongste dochtertjes (Lunsina 3 jaar, Hendrika Afien 2 jaar, Jantje Frederika 9 maand) geveld. De foto hieronder moet dus in 1906 gemaakt zijn. Die winter overlijden de jongste 3 dochters. (14 november, 6 december en 12 december) Dit gebeurt allemaal nadat ze net verhuisd zijn van Uithuizen naar Groningen en aan het Hoendiep ZZ 26 komen wonen.
Jan de Wit was de zoon van een scheepstimmerman uit Wildervank. Was dat misschien de reden dat mijn overgrootvader is gaan werken bij Botje, Ensing & Co, een scheepswerf. Uit stukken, die ik lees, ontdek ik dat hij na machine-bankwerker te zijn geweest, bedrijfsleider (werkmeester) werd. Het gezin komt dan ook wonen op de scheepswerf en hier groeit mijn opa op. In 1912 wordt zijn kleine broertje Cornelis geboren. In 1914 breekt de eerste wereldoorlog uit. Toch blijven de zaken goed gaan. In 1918 is er een staking en lees ik dat alle 70 werklieden worden gedwongen te staken. Een groot bedrijf dus. .jpg)
.jpg)
En dan is het november 1918 het einde van de eerste wereldoorlog maar de Spaanse griep gaat rond. Op 22 november overlijdt moeder Jantje Bousema aan de gevolgen van de Spaanse griep. De oudste dochters nemen de zorg voor de jongste kinderen op zich. Mijn opa is dan 10 en Cornelis is 4 jaar oud. Jantje is 48 jaar geworden. De rest van het gezin overleeft de Spaanse griep.
Mijn overgrootvader (50) hertrouwt in 1922 met Anje Bouwman (32) uit Delfzijl die hij als huishoudster in dienst had genomen. Dit wordt hem door de oudste dochters niet in dank afgenomen die zelf ook al richting de 30 lopen. In 1941 gaat Jan de Wit met pensioen en in september 1945 overlijdt hij op 74-jarige leeftijd in Assen. Hij woonde nog wel in Groningen met zijn vrouw. Dus waarschijnlijk is hij in het ziekenhuis overleden.
Mijn opa Hendrik kon goed leren en gaat naar de HBS. Hij wordt boekhouder bij Botje, Ensing & Co. In de jaren voor de oorlog krijgt hij tuberculose en verblijft een tijdje in een sanatorium waar hij gelukkig geneest. Ook krijgt hij Malaria. Iets wat dan nog in Nederland voorkomt. In de oorlog trouwt hij op 33-jarige leeftijd (15 oktober 1942) met Diena Poelstra (1916) en krijgt twee kinderen. Jan (1942) en Hendrika Elizabeth (1946), mijn moeder. Nadat mijn opa als boekhouder bij Botje, Ensing & Co heeft gewerkt gaat hij tot zijn pensioen als boekhouder bij Greving en Greving werken. In 1997 overlijdt hij in Maartenshof uiteindelijk toch nog aan de griep. 
Ik herinner mijn opa als een optimistische, rechtvaardige man vol humor, zonder ooit grof te zijn. Hij was ontzettend ad rem en kon met iedereen opschieten. Hij was gek op mijn oma en ik was altijd met plezier aan het logeren. Samen wandelen door het stadspark en de stad. Fijne herinneringen.
Nog wat ontdekkingen:
Jantje Bousema, de moeder van mijn opa
Jantje Bousema (1870) was dochter van de molenaar Kornelis Bousema. Jantje was 5 jaar toen haar vader op 32-jarige leeftijd overleed. Ze kwam uit Lettelbert. Daar had haar vader in 1873 een korenmolen/pelmolen overgenomen van bakker Simme Huizingh, de stiefvader van zijn vrouw Aaltje Ellerij. Twee jaar nadat Kornelis de molen had gekocht overlijdt hij. Waar Kornelis die zaterdagochtend op 17 juni aan overleed is niet bekend, wel zien we dat weduwe Aaltje Ellerij, de moeder van Jantje en oma van mijn opa, de molen een jaar later laat afbreken. De molen is nog niet eens 15 jaar oud. Dit doet mij vermoeden dat haar vader door een ongeluk in de molen is overleden. De weduwe blijft achter met 4 jonge kinderen. Zij hertrouwt met Uge Stuut en krijgt nog 4 kinderen en verhuist naar Peize waar ze op 79-jarige leeftijd in 1922 overlijdt.
Vragen die blijven en waar geen ooggetuigen meer van zijn:
-Aan welke ziekte stierven de drie zusjes in 1906?
-In welke fabriek in Uithuizen werkte mijn overgrootvader rond 1900?
-Waarom gaat mijn overgrootvader bij Botje, Ensing & Co werken?
-Waaraan is Kornelis Bousema overleden?
-Waarom breekt de weduwe Aaltje Ellerij de molen af? Was de molen onherstelbaar beschadigd?
-Heeft mijn opa zijn oma Aaltje Ellerij nog gekend? Hij was 12 toen ze overleed.
-Kende mijn opa het verhaal van de molen?
-Zijn er nog foto's van de molen?
etc.
Dank voor je reactie en de link over de geschiedenis van Groningen. Ik houd van verhalen.
BeantwoordenVerwijderenIk ook, maar wilde niet overladen met informatie enzo. :-)
Verwijderen